पर्यावरणाचे महत्व माहिती मराठी

सजीवांच्या नैसर्गिक परिसरास पर्यावरण असे म्हणतात.

पर्यावरण आणि मानव यांचे नाते अतूट आहे. पर्यावरणात सर्व जीवांचा समावेश होतो. यामुळे पर्यावरणाचे महत्व अनन्यसाधारण आहे.

शिलावरण, जलावरण, जीवावरण व वातावरण या घटकांनी मिळून पर्यावरण बनले आहे. यामध्ये हवा, जमीन, पाणी, सर्व सजीव-निर्जिव, पर्जन्यमान, उंची, तापमान इत्यादी सर्वांचा समावेश होतो.

यापैकी मानव प्रजात झपाट्याने विकास करत आहे. मागील काही शतकापासून मानव आपले जीवन आनंदमय करण्यासाठी अनेक नवनवीन प्रयोग करत आहे. त्यातील काही प्रयोगांमुळे पर्यावरणातील घटकात बदल होत आहे. नैसर्गिक साधनसंपत्तीचा वापर मोठ्या प्रमाणावर होत आहे.

यातूनच निसर्गाचा समतोल बिघडून पर्यावरण दूषित होत आहे. यामुळे आपण या लेखातून पर्यावरण म्हणजे काय, त्याचे महत्व काय आहे (Paryavaran In Marathi) आणि पर्यावरणात येणाऱ्या समस्या व उपाय याविषयी अधिक माहिती जाणून घेणार आहोत.

पर्यावरणाचे महत्व माहिती मराठी (Paryavaran In Marathi)

नाव	पर्यावरण
ठिकाण	पृथ्वीग्रह
प्रकार	नैसर्गिक साधनसंपत्ती
समावेश	सर्व सजीव सृष्टी इतर निर्जीव घटक
विशेष दिवस	पर्यावरण दिन – 5 जून

पर्यावरण हे सर्व सजीव सृष्टीचे घर म्हणून ओळखले जाते. यात निर्जिव घटकांचा देखील समावेश होतो. सर्व सजीव ज्यामधे प्राणी, पक्षी आणि इतर घटक यांना स्वतःची मूलभूत गरजा भागवण्यासाठी निसर्गावर अवलंबून राहवे लागते.

त्यामुळे आपण नैसर्गिक साधनसंपत्ती जपून वापरली पाहिजे. नैसर्गिक साधनसंपत्तीचा मोठ्या प्रमाणात वापर होत असल्या कारणाने, पर्यावरणचे कधीही भरून न येणारे नुकसान होत आहे. परिणामी सजीव सृष्टीवर घातक परिणाम होत आहे.

पर्यावरण कार्यपद्धती मराठी माहिती (Paryavaran Karyapaddhati Marathi PDF)

नैसर्गिक साधनसंपत्ती वाचवणे हे आजच्या काळातील सर्वांत मोठे आव्हान आहे. हे संसाधन दिवसेंदिवस कमी होत आहे. याचे कारण सतत वाढत चाललेली लोकसंख्या, त्यामुळे वाढत चाललेले औद्योगिकीकरण आणि त्यात मानवी जीवन सुखमय व्हावे यासाठीचे प्रयोग दिवसेंदिवस वाढत चाललेले आहे.

या सर्व कारणांनी नैसर्गिक साधनांचा मर्यादेबाहेर वापर होत आहे. त्यामुळे जल, वायू, ध्वनी, अंतराळ आणि माती यांचे इत्यादींचे प्रदूषण होत आहे.

यामुळे अनेक पर्यावरणीय समस्यांनी यांनी जगभर गंभीर स्वरूप धारण केले आहे. त्यामुळे सजीवांचे अस्तित्व संपत चालले आहे, त्यात मानवी प्रजातीचेही अस्तित्व धोक्यात आले आहे.

यासाठी आपण पर्यावरणाच्या संरचनेचे, स्वरूपाचे आणि त्याच्या विविध घटकांची माहिती (Paryavaran In Marathi) घेणे गरजेचे आहे. त्यामुळे आपण प्रत्येकाने एक जागरूक आणि जबाबदार नागरिक बनणे गरजेचे आहे.

याची सवय लहानपापासूनच व्हावी म्हणून, सर्व शालेय स्तरावर पर्यावर हा विषय अभ्यासला जात आहे.

पर्यावरणशास्त्र म्हणजे काय (Environment Information In Marathi)

सजीव आणि निर्जीव घटकांचा परस्पर अंतर्गत असणाऱ्या संबंधांचा अभ्यास करणे, म्हणजे पर्यावरणशास्त्र होय. यामध्ये प्रामुख्याने भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र, अभियांत्रिकी, भूगोल ,तंत्रज्ञान , अर्थशास्त्र , समाजशास्त्र, नीतिशास्त्र, इतिहास, कला यांचा समावेश होतो.

यामध्ये पर्यावरणाचा अभ्यास करणे आणि पर्यावरणीय समस्यांचे निराकरण करणे हा मुख्य उद्देश आहे. यामध्ये खालील घटकांवर जास्त भर दिला जातो.

• पर्यावरण वर आधारित आव्हाने याविषयी संवेदनशीलता आणि जाणीव याबद्दल माहिती.
• पर्यावरणाची आव्हाने याबद्दल आकलन व ज्ञान माहिती
• नैसर्गिक साधनसंपत्ती टिकवण्यासाठी उपाययोजना
• पर्यावरणीय समस्या कमी व्हावी म्हणून नियोजन
• पर्यावरणीय कार्यक्रमांत सहभाग घेणे

प्रदूषणाचे प्रकार माहिती मराठी (Pollution Types And Information Marathi)

प्रदूषण मुख्यतः वायुप्रदूषण, जलप्रदूषण आणि ध्वनीप्रदुषण असे तीन प्रकार पडतात. याव्यतिरिक्त मृदा आणि नैसर्गिक साधनसंपत्ती यांचे प्रदूषण यांचा समावेश होतो.

वायु प्रदूषण म्हणजे काय, तर हवेमध्ये झालेले भौतिक, जैविक किंवा रासायनिक बदलामुळे सजीवाच्या आरोग्याला, सुरक्षेला आणि कल्याणला हानी पोहचते. यालाच वायुप्रदूषण असे म्हणतात.

मानवी कृत्याने पाण्याच्या मूलभूत गुणधर्मात काही बदल होऊन ते पिण्यायोग्य राहत नाही. या पाण्याचा वापर मानवी आणि इतर सजीवांच्या आरोग्यासाठी घातक ठरतो. यालाच जलप्रदूषण असे म्हणता येईल.

मानवनिर्मित उपकरणांचा आणि इतर मार्गाने मोठा आवाज निर्माण होतो. परिणामी आपल्या ध्वनी ऐकण्याच्या क्षमतेवर घातक परिणाम होतो. यालाच आपण ध्वनी प्रदुषण असे म्हणू शकतो.

नैसर्गिक पद्धतीने मातीची धूप होणे अथवा कारखाने किंवा रासायनिक खतांमुळे मातीची सुपीकता कमी होत जाते, परिणामी ती माती पीक उत्पादन घेण्यास सक्षम राहत नाही. यालाच आपण मृदा प्रदूषण असे म्हणू शकतो.

नैसर्गिक साधनसंपत्तीचा अतिवापर हे एक प्रदूषण आहे. मानव विकास करत असताना नैसर्गिक साधनसंपती मोठ्या प्रमाणावर वापरत आहे. यामुळे पृथ्वीवर काही प्रमाणावर ही साधनसंपती संपुष्टात येत आहे. यामध्ये खनिजसंपती, औषधी वनस्पती, वृक्षतोड यांचा समावेश होतो.

पर्यावरणावर परिणाम करणारे घटक माहिती (Paryavaran In Marathi)

पर्यावरणावर प्रामुख्याने दोन घटक परिणाम करतात, ज्या मधील पहिला घटक सजीव आणि दुसरा घटक निर्जीव आहे. सजीवांमधील आंतरक्रिया पर्यावरणावर परिणाम करतात.

दिवसेंदिवस वाढत असलेली लोकसंख्या, त्यामुळे वाढत चाललेले शहरीकरण आणि यासाठी होत असणारे जंगलतोड यामुळे नैसर्गिक साधनसंपत्तीचा साठा संपत आहे. दिवसेंदिवस वाढत चाललेले जंगलतोडीमुळे जंगलात राहणाऱ्या वन्यजीवांचे हाल होत आहे.

त्यामुळे वन्यजीवांचे साखळी विस्कळीत होत आहे. यात काही प्रजाती नष्ट झाल्या आहेत.

त्याचबरोबर दिवसेंदिवस मोठ्या प्रमाणावर औद्योगीकरण केले जात आहे, या औद्योगिकीकरणात जल प्रदूषण, वायू प्रदूषण, आणि ध्वनी प्रदूषण मोठ्या प्रमाणावर होत आहे.

याव्यतिरिक्त नैसर्गिक आपत्तींमुळे पर्यावरणाचे नुकसान होते. यामध्ये प्रामुख्याने भूकंप, चक्रीवादळ, वणवा, ढगफुटी, दुष्काळ यांचा समावेश होतो.

पर्यावरण समस्या व उपाय मराठी (Types of environmental pollution marathi)

समस्या	कारण	उपाय
जलप्रदूषण	1.वाढत्या औद्योगिकरणामुळे पाण्याच्या साठ्यामध्ये कचरा आणि निरुपयोगी पदार्थ टाकणे. 2. पाण्याचा योग्य वापर न करणे. 3. रासायनिक कचरा पाण्यात सोडणे	रासायनिक कचरा आणि कारखान्यातून होणारे दूषित पाण्याचे योग्य विल्हेवाट लावली.
वायुप्रदुषण	1. फटाके फोडणे. 2. कारखान्यातील दूषित वायू हवेत सोडणे. 3. टाकाऊ पदार्थ जाळणे.	1.कारखान्यातील दूषित पाण्याचे योग्य व्यवस्थापन करणे 2. टाकाऊ पदार्थांचा पुनर्वापर करणे. 3. फटाक्यांचा मर्यादित वापर करावा
ध्वनिप्रदूषण	लाऊडस्पीकरचा वापर करणे	लाऊडस्पीकरचा वापर आटोक्यात आणणे.

वरील तक्त्यामध्ये काही मूलभूत पर्यावरणीय प्रदूषण समस्या आणि उपाय (Paryavaran In Marathi) मांडले आहेत. कचरा, काच, प्लास्टिक, धातू आणि बॅटरी यांना कचऱ्यात वेगवेगळे टाकावे.

शक्य असेल तितके टाकाऊ वस्तूंपासून पूर्णवापर करावा. झाडे लावा झाडे जगवा, हा उपक्रम राबविले पाहीले. जंगलतोड आटोक्यात आणण्यासाठी विशेष लक्ष द्यावे.

आपल्याकडून नैसर्गिक साधनसंपत्ती योग्य वापर होईल, याची खबरदारी घ्यावी. सौऊर्जा वर आधारीत साधनांचा उपयोग करावा. पेट्रोल, डिझेल सारखे इंधन जपून वापरली पाहिजे.

अनधिकृत बांधकामांविरुद्ध आवाज उठवला पाहिजे. पर्यावरण समतोल काळाची गरज आहे, यासाठी विशेष उपक्रम राबवणे.

पर्यावरणाचा समतोल राखण्यासाठी वृक्ष खुपचं उपयुक्त आहेत. जर आपल्याला पर्यावरण समतोल राखायचा असेल तर, वृक्ष संवर्धन काळाची गरज आहे.

जागतिक पर्यावरण दिन घोषवाक्य (Slogans For Paryavaran In Marathi)

निसर्गाशी मैत्री करूया, जीवन अधिक सुंदर करूया.

वृक्ष आहेत पर्यावरणाचे आभूषण, यामुळे कमी होते प्रदुषण.

निसर्ग माझी माता, मीच तिचा रक्षणकर्ता.

पर्यावरण वाचेल तर जग वाचेल.

झाडे लावा, झाडे जगवा. भविष्य वाचवा, जीवन फुलवा.

पर्यावरण प्रकल्प विषयाची निवड (Paryavaran Project Information In Marathi)

शाळेत असताना आपल्याला पर्यावरण वर आधारित एक प्रकल्प करायला लावत असे. या प्रकल्पात पर्यावरण विषयी माहिती द्यावे लागत असे. या प्रकल्पामध्ये सर्वात जास्त वापरला जाणारा प्रकल्प म्हणजे झाडे लावा झाडे जगवा होय.

पर्यावरण प्रकल्प प्रस्तावना – यामध्ये आपण जो प्रकल्प सादर करणार आहे, त्याविषयी थोडक्यात माहिती असते. जशी की प्रकल्पाचे नाव, प्रकल्पाची उद्दिष्टे, प्रकल्पाचे विषय.

पर्यावरण वर आधारित करण्यात येणारे काही प्रकल्पाचे नाव (environment project in marathi) – ध्वनी प्रदूषण प्रकल्प, जलसुरक्षा प्रकल्प मराठी, पर्यावरण व्यवस्थापन, पर्यावरण प्रकल्प निरीक्षण मराठी, वायू प्रदूषण समस्या आणि उपाय प्रकल्प मराठी, निसर्ग आपला मित्र प्रकल्प मराठी, पृथ्वी वाचवा पृथ्वी जगवा इत्यादी.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न

सारांश

आजच्या लेखात आपण पर्यावरण म्हणजे काय, त्याचे घटक, आणि पर्यावरणाचे महत्त्व काय आहे, प्रदूषणाचे प्रकार, समस्या व उपाय या विषयांवर (Paryavaran In Marathi) चर्चा केली आहे.

आशा करतो की, पर्यावरणाचे महत्व माहिती मराठी (Paryavaran In Marathi) माहिती तुम्हाला नक्कीच आवडली असेल. जर तुम्हाला ही माहिती आवडली असेल तर तुमच्या मित्रांनाही नक्की शेअर करा. दररोज नवीन काहीतरी जाणून घेण्यासाठी पुन्हा आमच्या ब्लॉगला भेट द्या.

तुम्हाला आवडतील असे काही लेख

1. जलप्रदूषण होण्याची कारणे आणि त्यावरील उपाययोजना माहिती
2. वायू प्रदूषण होण्याची कारणे आणि त्यावरील उपाययोजना माहिती
3. जैवविविधता जपणे का आवश्यक आहे माहिती